Stappen van een veilig afvalbeheer
Het beheer van het radioactieve afval begint al vóór het afval geproduceerd wordt. De producenten voeren een preventiebeleid aan de bron om hun afvalproductie zoveel mogelijk te beperken. Deze volumebeperking kan worden verkregen door geschikte industriële processen te kiezen, door performante ontmantelings- en ontsmettingstechnieken toe te passen of, eventueel, sommige afvalstoffen vrij te geven.
De producenten zijn verplicht hun afval te identificeren en te sorteren. Het afval wordt gesorteerd op basis van zijn chemische en radiologische kenmerken (vast of vloeibaar, brandbaar of persbaar, laag-, middel- of hoogactief, met of zonder langlevende radio-elementen).
De eigen kenmerken van het afval bepalen het type van verwerking dat zal worden toegepast. Ze worden volgens de regels gearchiveerd in het documentatiedossier dat bij het afval is gevoegd.
Door het afval, van de producenten te accepteren wordt NIRAS er verantwoordelijk voor. Eerst controleren we of het afval voldoet aan de eisen van ons acceptatiesysteem.
Om zijn afval te laten ophalen door NIRAS moet elke producent een aanvraagformulier voor overname invullen en het aan de instelling bezorgen.
De instelling voert administratieve controles uit om na te gaan of de technische documentatie die bij de overnameaanvraag is gevoegd volledig en correct is. Vervolgens gaat ze, op de site zelf van de producent, over tot diverse fysieke controles om na te gaan of de kenmerken van het afval overeenstemmen met de geleverde documentatie en met de toepasbare acceptatiecriteria.
De acceptatie, door NIRAS, van elk collo al dan niet geconditioneerd afval is het voorwerp van een proces-verbaal van acceptatie, dat slaat op de technische aspecten van de overname, en een proces-verbaal van transfer, dat betrekking heeft op de financiële aspecten.
Door het ondertekenen van deze processen-verbaal door beide partijen wordt de verantwoordelijkheid voor het afval overgedragen aan NIRAS en worden de nodige middelen vrijgemaakt voor het latere beheer ervan.
Zodra het afval geaccepteerd is, bezorgt NIRAS de gegevens in verband met de overnameaanvraag aan Belgoprocess, in het kader van een verwerkings-/conditioneringsaanvraag of van een opslagaanvraag voor afval dat al verwerkt en geconditioneerd is door de producent.
Deze informatie wordt eveneens doorgegeven aan de erkende vervoerders van radioactief afval, zodat het vervoer kan worden gepland, voor zover de producent zijn afval niet met eigen middelen vervoert.
Acceptatiecriteria en erkenning
Om de kwaliteit van het beheersysteem te garanderen, verzekert NIRAS zich ervan dat de kenmerken van het radioactieve afval dat ze overneemt verenigbaar zijn met de verschillende eisen die gesteld worden door de latere fasen van het beheer ervan, zoals het vervoer, de verwerking en conditionering, de opslag en, tot slot, de geplande oplossing voor het langetermijnbeheer van het afval.
NIRAS stelt daartoe criteria vast, waaraan het niet-geconditioneerde en geconditioneerde afval moet voldoen om door haar te kunnen worden overgenomen. Deze criteria, acceptatiecriteriagenoemd, houden vooral rekening met de bijzondere beperkingen en limieten van de beheerketen waarvoor dit afval bestemd is. De strikte naleving van deze acceptatiecriteria door de afvalproducenten verbetert niet alleen de veiligheid, maar ook de doeltreffendheid van de overname van het afval.
NIRAS is eveneens belast met de erkenning van de installaties en procedés voor de verwerking en conditionering, van de opslaggebouwen en van de methodes voor het bepalen van de radiologische inhoud en de fysisch-chemische kenmerken van het niet-geconditioneerde en geconditioneerde afval. Door de erkenning verzekert NIRAS zich ervan dat deze installaties, procedés en methodes afval kunnen produceren dat overeenstemt met de toepasbare acceptatiecriteria.
Het geaccepteerde afval wordt vervoerd van de site van de producent naar de site die door Belgoprocess wordt geëxploiteerd.
NIRAS vertrouwt dit vervoer toe aan gespecialiseerde bedrijven die over de nodige vergunningen beschikken. Deze vergunningen worden uitgereikt door het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC). Sommige producenten, die over de nodige vergunningen beschikken, hebben evenwel de toelating om hun afval zelf naar Belgoprocess te vervoeren.
Elk transport van radioactieve stoffen is in België onderworpen aan een vergunning. Deze vergunning wordt eveneens uitgereikt door het FANC.
De middelen die gebruikt worden voor het vervoer (verpakking, insluiting, bescherming, afscherming enz.) variëren naargelang van het afvaltype dat vervoerd wordt. Zo vereist het vervoer van laagactief afval slechts minimale voorzorgsmaatregelen, terwijl voor het vervoer van hoogactief afval afgeschermde containers moeten worden gebruikt met stalen wanden die meerdere tientallen centimers dik zijn.
De externe besmetting en het dosistempo van elke vervoerverpakking worden zowel bij het vertrek als bij aankomst gecontroleerd.
Het afval wordt daar op een specifieke manier verwerkt. Zo maken we het geschikt voor tijdelijke opslag en berging op lange termijn.
NIRAS beschikt op haar site in Dessel, die door Belgoprocess geëxploiteerd wordt, over installaties voor de verwerking en conditionering van radioactief afval. Hier wordt het radioactieve afval, voor rekening van de producenten die op hun site niet over de nodige installaties beschikken, omgezet in colli geconditioneerd afval die beantwoorden aan de eisen inzake concentratie, insluiting en duurzaamheid en aldus een veilig beheer op lange termijn mogelijk maken.
Het oorspronkelijke volume van het afval wordt verkleind door verdamping, samenpersing of verbranding. Het residu van deze operaties wordt in een omhulsel geplaatst, meestal een metalen vat, om de verspreiding van de radioactieve stoffen te voorkomen. Het residu wordt doorgaans ingekapseld in een cement-, beton- of glasmatrix die, na verharding, de radioactieve stoffen vastzet. Het eindresultaat is een vast, compact en chemisch stabiel eindproduct.
Sommige producenten zorgen zelf voor de verwerking en conditionering van een deel van hun afval, in installaties die door NIRAS erkend zijn en in overeenstemming met haar acceptatiecriteria. In meer zeldzame gevallen worden de verwerking en conditionering uitgevoerd in het buitenland, waarna het afval van deze activiteiten teruggevoerd wordt naar België. Dit is met name het geval voor het afval afkomstig van de opwerking, in het buitenland, van brandstof bestraald in de Belgische kerncentrales.
In afwachting van de berging slaan we de afvalvaten tijdelijk op in speciale gebouwen.
Op haar site in Dessel beschikt NIRAS over opslaginstallaties waar de colli met geconditioneerd afval in alle veiligheid kunnen worden bewaard in afwachting van de uitvoering van een geschikte oplossing voor hun langetermijnbeheer. Elk opgeslagen collo is geïdentificeerd; zijn kenmerken en zijn plaats zijn geregistreerd.
De colli worden in de opslaginstallaties geplaatst door middel van manipulatiesystemen die van op afstand bediend worden. De wanddikte van de opslaggebouwen varieert naargelang van de radiologische kenmerken van het afval: van enkele tientallen centimeters voor de licht- of middelmatig stralende colli tot bijna twee meter voor het hoogstralende afval. Het opslaggebouw voor het meest radioactieve afval is zelfs bestand tegen de rechtstreekse inslag van een neerstortend vliegtuig.
De gebouwen waarin het warmteafgevende afval wordt opgeslagen, zijn uitgerust om dit afval af te koelen.
De opgeslagen colli met geconditioneerd afval worden gevolgd in de tijd om na te gaan of ze in overeenstemming blijven met de acceptatiecriteria die van toepassing waren op het ogenblik dat ze geaccepteerd werden. De eerste controle moet uiterlijk drie jaar na de acceptatie van de colli plaatsvinden, de latere controles minstens om de tien jaar tijdens de opslagperiode.
Een duurzame oplossing mag de toekomstige generaties geen buitensporige lasten opleggen. De opslag van radioactief afval is daarom slechts een tijdelijke oplossing. Als deze optie zou worden verlengd, zouden de kosten voor toezicht en onderhoud immers lange tijd zeer hoog zijn.
2 BERGINGSTYPES
Om het afval op lange termijn te beheren, wordt het geborgen. Hoe dat gebeurt, hangt af van het afvaltype.