Onder welke voorwaarden accepteert NIRAS radioactief afval?

Producenten bewaren hun nucleair afval doorgaans in niet-geconditioneerde vorm op hun sites totdat NIRAS het op hun verzoek overneemt. Het afval wordt dus aangeboden in ruwe vorm. Een uitzondering hierop is Electrabel dat zelf zorgt voor de verwerking en conditionering van een deel van zijn radioactief afval op de sites in Doel en Tihange. In beide gevallen moet het afval gesorteerd en gekarakteriseerd worden voordat het aan ons aangeboden kan worden.

Acceptatiecriteria

De producenten baseren zich voor het sorteren en karakteriseren van hun afval op onze acceptatiecriteria. NIRAS stelt deze acceptatiecriteria op en baseert zich daartoe onder andere op de Algemene Regels en de nucleaire vergunningen van de installaties die nodig zijn om dit afval te beheren. Alle acceptatiecriteria voor een bepaald type radioactief afval worden gebundeld in een zogenaamde ACRIA. De gemeenschappelijke kenmerken van het afval zorgt ervoor dat we het op dezelfde manier kunnen beheren.

Vooraleer we het radioactieve afval accepteren en er verantwoordelijk voor worden toetsen we of het afval voldoet aan deze acceptatiecriteria. In uitzonderlijke gevallen accepteren we ook speciaal afval waarvoor (nog) geen acceptatiecriteria bestaan. De financiële en technische overnamevoorwaarden die hiervoor gelden, worden geval per geval bepaald.

Voor we radioactief afval accepteren en er verantwoordelijk voor worden, toetsen we of het afval voldoet aan onze acceptatiecriteria.

Erkenningen

Producenten moeten dus zeker zijn dat ze afval kunnen voortbrengen dat aan de acceptatiecriteria voldoet. Hiervoor moeten ze over bepaalde erkenningen van NIRAS beschikken (zie verder). Deze erkenningen vormen als het ware een vergunning die de producent toelaat om zijn afval te produceren, te sorteren, te karakteriseren en aan ons aan te bieden.

NIRAS verleent een erkenning zodra de uitrusting of de methodiek van een producent met succes een erkenningstraject heeft doorlopen. Dit traject omvat onder andere een door de producent op te stellen erkenningsdossier en een door NIRAS uitgevoerde audit op de site van de producent. Zo heeft NIRAS wettelijk gezien zes maanden de tijd om haar advies uit te brengen over een erkenningsdossier.

Soorten erkenningen

NIRAS verleent een erkenning zodra de uitrusting of de methodiek van een producent met succes een erkenningstraject heeft doorlopen.

Deze erkenningen gaan onder andere over de procedés en methodieken die gebruikt worden bij het produceren en karakteriseren van het afval, net als over de radiologische meetapparatuur die daarbij nodig is. Voor Belgoprocess en Electrabel verlenen wij ook nog erkenningen voor de afvalwerkingsinstallaties en voor de verpakkingen van het verwerkte afval. Een ander type erkenning is bedoeld voor opslaggebouwen met geconditioneerd afval, die verlenen we aan onze dochteronderneming Belgoprocess in Dessel.

Erkenningen gelden voor maximaal vijf jaar, maar meestal reiken we ze uit voor twee of drie jaar omdat we rekening houden met mogelijke veranderingen bij de producent. We kunnen trouwens een erkenning ook opschorten als we tijdens een inspectie of controle vaststellen dat het afval niet langer voldoet aan de acceptatiecriteria, of aan de limieten en voorwaarden van de relevante erkenning. Wanneer een producent andere technieken of nieuwe apparatuur wil gebruiken, moet hij opnieuw een erkenningsprocedure doorlopen.

Aantal erkenningen

In 2024 volgden we iets meer dan honderd erkenningen op bij een vijftiental producenten. Naast Electrabel en Belgoprocess, bezit bijvoorbeeld onze site in Fleurus ook een hele reeks erkenningen voor het karakteriseren van niet-geconditioneerd afval. Het zijn soms heel unieke erkenningen, omdat het vaak gaat over afvalstromen die weliswaar beperkt in volume zijn maar toch heel eigen karakteristieken bezitten.

Naast de eerder vermelde producenten gaat het nog over het IRE in Fleurus, dat radionucliden produceert voor de medische sector, en behoorlijk wat erkenningen nodig heeft voor zijn meetinstallaties. Dan hebben we nog het nucleaire onderzoekscentrum SCK CEN in Mol dat door zijn verscheidenheid aan projecten en complexiteit veel verschillende en uitdagende afvalstromen genereert. Daarna zijn er nog de andere, kleinere afvalproducenten zoals Westinghouse en Janssens Pharmaceutica, het Joint Research Center van de Europese Unie in Geel of nog de grotere universiteiten in Vlaanderen, Brussel en Wallonië.

Feitelijke acceptatie

Bij de feitelijke acceptatie horen zowel administratieve controles als inspecties op het terrein. Onze inspecteurs gaan langs bij de producenten, controleren alle relevante documenten en voeren inspecties uit op het afval. Zo controleren we of de documenten overeenstemmen met de realiteit en verzekeren we ons ervan dat het afval aan de acceptatiecriteria beantwoordt en dat de producent beschikt over de nodige geldige erkenningen.

De acceptatie van het afval wordt bevestigd in twee processen-verbaal: een proces-verbaal van acceptatie (technisch deel) en een proces-verbaal van transfer (financieel deel). Concreet betekent de acceptatie dat NIRAS verantwoordelijk wordt voor het afval, maar ook dat de producent de nodige middelen vrijmaakt om de kosten op korte en lange termijn te dekken. De hele acceptatieprocedure duurt drie tot zes maanden, afhankelijk van de complexiteit van het dossier.