Hoe wordt het langetermijnbeheer van het hoogactieve en/of langlevende afval voorbereid?

Iedere Europese lidstaat moet een Nationale Beleidsmaatregel voor het langetermijnbeheer van elk type radioactief afval vastleggen. Het eerste deel van deze maatregel voor het hoogactieve en/of langlevende afval werd vastgelegd met het koninklijk besluit (KB) van 28 oktober 2022. Dit KB legt de principebeslissing voor diepe berging in België vast maar bepaalt de concrete modaliteiten van deze berging nog niet. Het preciseert dus nog niet waar, hoe en wanneer de diepe berging uitgevoerd zal worden. Wel bepaalt het KB dat de voorbereiding van de beslissingen op een transparante en participatieve wijze moet verlopen, waarbij eerder genomen beslissingen telkens opnieuw bevraagd moeten worden (en dus ook omkeerbaar zijn).

Maatschappelijk debat

Na de publicatie van dit KB volgde in 2023-2024 het brede maatschappelijk debat ‘Nu voor Morgen’, dat georganiseerd werd door de Koning Boudewijnstichting (KBS) op vraag van NIRAS. Doel van het debat was om de ideeën, meningen, argumenten en aanbevelingen te verzamelen van jongeren, burgers en experts over het langetermijnbeheer van hoogactief en/of langlevend afval. De deelnemers waren het er unaniem over eens dat een uitstel van beslissingen voor de zoektocht naar een oplossing geen optie is. De zoektocht naar een bergingsite(s) moet voortgezet worden om te voorkomen dat onnodige lasten doorgeschoven worden naar toekomstige generaties.

Volgende stap

De aanbevelingen uit het eindrapport van het maatschappelijk debat zijn een belangrijke input voor NIRAS om een voorstel van besluitvormingsproces tot sitekeuze voor diepe berging voor te bereiden. Dit voorstel zal na een publieksraadpleging voorgelegd worden aan de federale regering zodat deze een beslissing kan nemen in de vorm van een koninklijk besluit.

Naast het voorbereidend wetgevend werk doet NIRAS ook al meer dan veertig jaar wetenschappelijk onderzoek naar diepe of geologische berging. Dat vindt voornamelijk plaats in het laboratorium HADES, 225 meter diep onder de grond in Mol. Daarnaast voert NIRAS ook onderzoek uit naar de ethische en maatschappelijke uitdagingen voor de realisatie van een diepe berging.

Eerdere stappen

Om te komen tot de publicatie van het KB in 2022 werd al een hele weg afgelegd. Enkele sleutelmomenten (met uitzondering van de onderzoeksactiviteiten):

•  1989: We publiceren het SAFIR-rapport (Safety Assessment and Feasibility Interim Report) over de geschiktheid van de Boomse klei voor geologische berging.

• 2001: We publiceren het SAFIR 2-rapport dat de vooruitgang sinds het eerste rapport samenvat en de eerste resultaten weergeeft van studies over de Ieperiaanklei.

• 2004: De voogdijoverheid vraagt ons alle mogelijke strategieën te evalueren om een beslissing mogelijk te maken over de te realiseren oplossing en de eventuele bijbehorende voorwaarden.

• 2009-2010: We organiseren een maatschappelijke consultatie, een milieueffectbeoordeling (SEA) en een nationale raadpleging op basis van het Afvalplan dat alle argumenten geeft voor de keuze van diepe berging als een veilige oplossing voor het beheer op lange termijn van het hoogactieve en/of langlevende afval.

• 2011: We overhandigen een voorstel aan de voogdijoverheid met een voorkeur voor weinig verharde klei als gastgesteente, gebaseerd op het Afvalplan.

• 2016: De voogdijoverheid sluit zich aan bij het advies van het FANC om nog geen keuze te maken voor het gastgesteente.

• 2018: We overhandigen onze voogdijoverheid een nieuw voorstel: ‘een systeem van geologische berging op het Belgische grondgebied’ zonder voorkeur voor gastgesteente.

• 2019-2020: We laten een milieueffectbeoordeling (SEA) uitvoeren over ons voorstel en leggen het geheel aan de bevolking en de officiële instanties voor met een nationale raadpleging.