Waarom is participatie essentieel bij een bergingsproject voor radioactief afval?

Participatie is een houding die ondertussen al tientallen jaren verankerd zit in het DNA van NIRAS. Daarom gaan we voor het langetermijnbeheer van radioactief afval in dialoog met de gemeenschap, blijven we de bevolking betrekken en voorzien we hiervoor genoeg tijd en middelen. Dat bewijst bijvoorbeeld de samenwerking rond oppervlakteberging met de partnerschappen uit Dessel en Mol.

Announce Discuss Decide

Ook het Internationaal Atoomagentschap (IAEA), het Nuclear Energy Agency (NEA) van de OESO en de Europese richtlijn 2011/70/Euratom stellen dat de betrokkenheid van belanghebbenden cruciaal is om tot een doeltreffend besluitvormingsproces te komen. De top-down benadering ‘Decide Announce Defend’, waarbij een bergingsproject voor radioactief afval opgedrongen wordt, is niet de weg die democratische gemeenschappen moeten volgen. Een meer participatieve benadering is: ‘Announce Discuss Decide’.

Vertrouwen opbouwen

Participatie is meer dan het uitleggen van technische oplossingen aan stakeholders en het grote publiek. Door het publiek bij de besluitvorming te betrekken, kunnen we rekening houden met de waarden en bekommernissen die leven in de maatschappij. Aandacht geven aan bijvoorbeeld bezorgdheden over risico's en veiligheid, hoe klein of hoe groot deze ook zijn, is van groot belang om het vertrouwen van het publiek op te bouwen. Factoren zoals openheid en transparantie zijn daarbij heel belangrijk; net als luisteren en openstaan voor de inbreng van de betrokkenen, hoe verschillend hun perspectieven ook kunnen zijn.

Participatie versterkt de legitimiteit en de stabiliteit van de genomen beslissing, maar alleen als de betrokkenen echt hun bezorgdheden en verwachtingen uiten en mee hun stempel drukken op de beleidskeuzes. Projecten hebben veel meer kans om aanvaard te worden als de belanghebbenden betrokken geweest zijn in de realisatie ervan en mee de verantwoordelijkheid ervoor willen dragen. Enkel met een participatieve aanpak kunnen we ons verzekeren van de noodzakelijke steun van de maatschappij om een bergingsproject te realiseren.

Door het publiek bij de besluitvorming te betrekken, kunnen we rekening houden met de waarden en bekommernissen die leven in de maatschappij.

Lokale gemeenschappen

Om een bergingsinstallatie voor radioactief afval te realiseren moet er op een bepaald moment een gastgemeente (gemeenschap) gekozen worden. Hiervoor een maatschappelijk draagvlak bereiken is niet mogelijk zonder de inbreng van die lokale gemeenschap. Enkel door tijdig samen te werken met potentiële gastgemeenten kan er een relatie van wederzijds begrip ontwikkeld worden waarin de verschillende partijen van elkaar leren en gemeenschappelijke beslissingen kunnen nemen.

Meerwaardeprojecten

Op een bepaald moment zal een gemeente of een groep van gemeenten de beslissing nemen om al dan niet een bergingsinstallatie op haar grondgebied te aanvaarden. Is deze beslissing positief, dan is het niet meer dan billijk dat daar ook een maatschappelijke meerwaarde tegenover staat. Want door een bergingsinstallatie te aanvaarden, neemt een gastgemeente een verantwoordelijkheid op die de hele samenleving aangaat en ten goede komt.

Maatschappelijke meerwaarde dient om het sociale welzijn en de economische welvaart van de gastgemeente (gemeenschap) te versterken. Deze kan verschillende vormen aannemen en wordt in overleg bepaald. Daarbij is het ook de bedoeling om een duurzame relatie op te bouwen tussen de gastgemeente en de afvalbeheerder, zodat het draagvlak voor een bergingsinstallatie ook op lange termijn behouden blijft.

Internationale consensus

Jongeren betrekken bij de plannen en programma's voor het langetermijnbeheer van radioactief afval is in alle landen een belangrijk aandachtspunt.

De laatste decennia groeide er een ruime consensus in democratische landen over de nood aan participatie met belanghebbenden in de besluitvorming voor het langetermijnbeheer van radioactief afval. De aanpak rond participatie (en de praktische invulling van meerwaardeprojecten) verschilt uiteraard van land tot land. Afhankelijk van hun maatschappelijke achtergrond en de fase waarin de locatiekeuze voor een bergingsinstallatie zich bevindt.

Forum on Stakeholder Confidence

Sinds 2000 zet het Forum on Stakeholder Confidence (FSC) van het NEA van de OESO zich in om methodes te bepalen om de dialoog te bevorderen tussen actoren in de nucleaire sector en de diverse belanghebbenden. Het FSC definieert dialoog als ‘een benadering van samenwerking of partnerschap tussen de institutionele actoren en de betrokken gemeenschappen, waarbij in wezen sprake is van wederzijds leren en deelname van het publiek aan het besluitvormingsproces’.
NIRAS is een actief FSC-lid en geldt als een pionier in participatieve processen.

Jongeren betrekken

Jongeren betrekken bij de plannen en programma's voor het langetermijnbeheer van radioactief afval is in alle landen een belangrijk aandachtspunt. Niet onbelangrijk, want het zijn zij die de toekomstige uitdagingen van de huidige beslissingen over afvalbeheer zullen moeten aanpakken. NIRAS nam al verschillende initiatieven om jongeren te betrekken.