Diepe of geologische berging van radioactief afval

Diepe berging is bedoeld voor hoogactief en/of langlevend afval. Dit type afval blijft gedurende honderdduizenden jaren radioactief en gevaarlijk voor mens en milieu. Het grootste deel van dit afval is afkomstig van de ontmanteling van buiten gebruik gestelde nucleaire installaties en van de productie van elektriciteit door kernenergie.

Het radioactieve afval wordt bij diepe berging geplaatst in een ondergrondse installatie. Deze bergingsinstallatie bevindt zich enkele honderden meters diep in een stabiele aardlaag en is bedoeld als eindbestemming van het afval. Het vormt na de sluiting een passief systeem dat geen verdere actie van de mens meer vereist. Wel wordt in de mogelijkheid voorzien om het afval gedurende een beperkte tijd terug te kunnen nemen.

Doordat de geologische laag minstens honderdduizenden jaren stabiel blijft, is deze uitermate geschikt om de installatie met het radioactieve afval af te zonderen van veranderingen aan het aardoppervlak. Ook de installatie zelf en de verpakking rond het afval vervullen een belangrijke veiligheidsrol, doordat ze de radioactieve stoffen gedurende een lange periode insluiten.

Wereldwijd zijn er drie mogelijke categorieën gastgesteenten voor diepe berging. In ons land lijken de kleigesteenten, dankzij hun gunstige eigenschappen, het meest geschikt voor diepe berging van radioactief afval. In de natuur bestaan er trouwens tal van voorbeelden van voorwerpen die honderdduizenden jaren lang intact gebleven zijn in een kleilaag.

Er zijn geen echte alternatieven voor diepe berging die beantwoorden aan de veiligheidsvereisten die nodig zijn voor het langetermijnbeheer van het hoogactieve en/of langlevende afval. Wereldwijd werden diverse pistes bestudeerd en verworpen, omdat ze ingaan tegen internationale overeenkomsten of oncontroleerbare veiligheidsrisico’s inhouden.

Met haar koninklijk besluit van 2022, legde de federale regering een eerste belangrijke wettelijke basis voor de diepe berging van het hoogactieve en/of langlevende afval. Maar vooraleer een diepebergingsinstallatie gerealiseerd kan worden, zullen er nog heel wat stappen genomen moeten worden.

Om de kosten van een bergingsinstallatie voor radioactief afval te berekenen, moeten we op voorhand de aard en het volume kennen van het bestaande afval en het afval dat de komende decennia verwacht wordt. Op basis van de inventaris radioactief afval en het referentiescenario werken we het technische concept van de installatie uit. Zo verkrijgen we een basiskostprijs, waaraan we nog de onzekerheden toevoegen.

In 2023-24 vond het breed maatschappelijk debat 'Nu voor Morgen' plaats over het langetermijnbeheer van het hoogactieve en/of langlevende afval. Het participatieve proces bracht diverse groepen deelnemers op verschillende momenten samen. Bedoeling was om de ideeën, meningen, argumenten en aanbevelingen te verzamelen die binnen de samenleving leven. In het eindrapport kwamen drie essentiële voorwaarden naar voor rond het verdere besluitvormingsproces voor diepe of geologische berging.