Welk radioactief afval is bestemd voor diepe of geologische berging?

Oorsprong radioactief afval

Het grootste deel van het hoogactieve en/of langlevende afval (B&C-afval) is afkomstig van de ontmanteling van buiten gebruik gestelde nucleaire installaties en van de productie van elektriciteit door kernenergie. Een beperkt deel ontstaat bij toepassingen in onderzoek en ontwikkeling, terwijl een ander deel afkomstig is van de historische radiumproductieactiviteiten van het vroegere Union Minière (het huidige Umicore) in Olen. Dit kernafval moet vele duizenden jaren tot een periode in de orde van een miljoen jaar afgezonderd worden van mens en milieu.

Laag- of middelactief langlevend afval

Het laag- of middelactieve langlevende afval (B-afval) geeft geen warmte af en komt grotendeels uit ontmantelingsprojecten die reeds afgerond werden, nog lopen of gepland zijn. Zoals de ontmanteling van de opwerkingsfabriek Eurochemic in Dessel (bijna afgerond), de voormalige WASTE-afdeling van SCK CEN in Mol (lopend) en de kerncentrales van Doel en Tihange (gepland). Deze categorie afval ontstaat ook bij nucleair onderzoek, bij de productie van isotopen voor medisch gebruik en bij de opwerking van verbruikte splijtstoffen.

Hoogactief kort- of langlevend afval

Het hoogactieve kort- of langlevende afval omvat voornamelijk de verbruikte splijtstoffen die gebruikt werden in de kerncentrales. © ENGIE Electrabel

Het hoogactieve kort- of langlevende afval (C-afval) omvat voornamelijk de verbruikte splijtstoffen die gebruikt werden in de kerncentrales. Dit kernafval geeft warmte af en moet tientallen jaren afkoelen vooraleer het geborgen kan worden. Deze verbruikte splijtstoffen worden vandaag (nog) niet beschouwd als radioactief afval. Het verglaasde afval, afkomstig van de opwerking van kernbrandstof, wordt daarentegen wel al als radioactief afval van categorie C beheerd.

Hoeveelheden radioactief afval

Voor het bepalen van de hoeveelheden afval houdt NIRAS rekening met zowel het bestaande als het toekomstige nucleaire afval. We maken gedetailleerde prognoses van de soorten en hoeveelheden afval die beheerd en geborgen zullen moeten worden. Deze prognoses zijn gebaseerd op het huidige nucleaire programma in België, met onder andere de operationele levensduur van de kerncentrales zoals bij wet vastgelegd.

Verbruikte splijtstoffen

De verbruikte splijtstoffen van de kerncentrales worden ter plaatse in Doel of Tihange opgeslagen voor een periode van enkele tientallen jaren. © ENGIE Electrabel

Verbruikte splijtstoffen ontstaan voornamelijk in kerncentrales. Het zijn de brandstofelementen die in een kernreactor gediend hebben om warmte op te wekken en zo elektriciteit te produceren. Na ontlading uit de kernreactor worden deze verbruikte splijtstoffen opgeslagen op de site van de kerncentrales. Ze worden (nog) niet beschouwd als radioactief afval en vallen onder de verantwoordelijkheid van Synatom, een dochteronderneming van Electrabel. Ook in onderzoeksreactoren ontstaan verbruikte splijtstoffen. NIRAS houdt rekening met de mogelijkheid dat de verbruikte splijtstoffen allemaal het statuut van radioactief afval kunnen krijgen en dus allemaal geborgen zullen moeten worden.

Opslag verbruikte splijtstoffen

De verbruikte splijtstoffen van de kerncentrales koelen na gebruik gedurende enkele jaren af in een desactiveringsdok op de site van de kerncentrales. Nadien worden ze overgebracht naar een opslaggebouw - eveneens op de terreinen van de kerncentrales - waar ze opgeslagen worden voor een periode die kan oplopen tot enkele tientallen jaren, afhankelijk van het verdere beheer ervan (opwerking of overdracht naar NIRAS als radioactief afval).

In Doel gebeurt deze tijdelijke opslag vandaag op een droge manier, in Tihange gebeurt dit onder water. De komende jaren plant Electrabel zowel in Doel als in Tihange hiervoor bijkomende opslagcapaciteit, telkens op een droge manier. De verbruikte splijtstoffen van het onderzoekscentrum SCK CEN bevinden zich op hun terreinen in Mol en bij Belgoprocess in Dessel.

Opwerking verbruikte splijtstoffen

Tot in de jaren negentig werden verbruikte splijtstoffen uit de Belgische kerncentrales opgewerkt. Dit is een chemisch proces waarbij bepaalde splijtbare elementen (uranium en plutonium) uit de splijtstof gescheiden worden voor hergebruik. De radioactieve stoffen die bij dit proces overbleven werden verwerkt als radioactief afval en liggen veilig opgeslagen bij Belgoprocess, de dochteronderneming van NIRAS, in Dessel. In 1993 nam het federaal parlement een resolutie aan tot opschorting van de opwerking van verbruikte splijtstofelementen uit de kerncentrales.

Luxemburgs afval

In het kader van een overeenkomst tussen België en het Groothertogdom Luxemburg, staat NIRAS in voor de verwerking, conditionering en opslag van het Luxemburgse radioactieve afval. Dit afval zal ook door België geborgen worden. Het gaat hierbij om heel beperkte hoeveelheden afval (voornamelijk middelactief medisch afval en ingekapselde bronnen): de jaarlijkse hoeveelheid afval na conditionering bedraagt niet meer dan 0,1 m3. Alle kosten zijn ten laste van het Groothertogdom Luxemburg.